ایرانیان از دیرباز به پاکیزگی و بهداشت اهمیت ویژه ای داده اند و پیش از بسیاری از ملل دیگر، اقدام به ساخت حمام ها یا همان گرمابه های سنتی کرده اند. اگرچه با گذشت زمان، حمام های رومی به دلیل جایگاه اجتماعی و سیاسی شان بیشتر شناخته شدند، اما ریشه های اولیه این بناها در فرهنگ ایرانی وجود دارد. در این مقاله به بررسی یکی از این گرمابه های باستانی می پردازیم تا بار دیگر ارزش های معماری و فرهنگ ایرانی-اسلامی را مرور کنیم.
گرمابه سلطان امیر احمد – کاشان، ایران
این حمام تاریخی که در قرن شانزدهم ساخته شده، امروزه به جای استفاده اصلی خود به عنوان حمام، به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است. مصالح و عناصر معماری در ساخت این بنا تنها برای پاکیزگی نبوده اند؛ بلکه این مکان به عنوان محلی برای استراحت، تعاملات اجتماعی و حتی عبادت مورد استفاده بوده است. در واقع، این حمام را می توان به عنوان یکی از نخستین مدل های مراکز اسپا در جهان به شمار آورد.
پیشینه این حمام به دوره قاجار بازمی گردد و همانند دیگر آثار معماری ایرانی، با کاشی های فیروزه ای زیبا و تزئینات طلایی مزین شده است. این گرمابه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: سربینه و گرم خانه. سربینه که به شکل هشت گوش طراحی شده، به عنوان رختکن حمام استفاده می شده و به دلیل قرارگیری در ورودی، با تزئینات بیشتری همراه بوده است. گرم خانه بخش کاربردی حمام شامل خزینه، محل استحمام و مکانی برای ماساژ بوده و طراحی ساده تری داشته است.
این حمام نه تنها نمایانگر ارزش های فرهنگی و اجتماعی دوران خود است، بلکه به دلیل کمبود امکانات بهداشتی در آن زمان، نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می کرده است. امروزه این بنای تاریخی به عنوان موزه نگهداری می شود و در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است؛ یادگاری از دوران پرشکوه معماری و فرهنگ ایرانی.
